Dzisiaj weźmiemy pod lupę fenomenalną destylarnię i producenta whisky z południowego wybrzeża Szkocji. Chodzi oczywiście o trunek górujący w rankingach szkockich single maltów - Laphroaig.
Destylarnia Laphroaig leży dokładniej na wyspie Islay słynącej z charakterystycznych, torfowych trunków. Taka też jest whisky Laphroaig. W każdej butelce można wyczuć cudownego ducha tej wyspy.
Wszystkie produkty mają unikatowe walory smakowe. Łączą je jednak charakterystyczne dla Islay, wyraźne morskie akcenty, takie jak bryza, glony i jod oraz mocny torf. Oprócz tych klasycznych nut, w zależności od edycji, w smaku wyłania się słodycz – waniliowa lub karmelowa, liście tytoniu, pikantne przyprawy, owoce, a także wiele innych niuansów.
Obecnie za jej produkcje odpowiada niesamowity Master Distiller, mężczyzna oddany swojej pracy, a także pierwszy Ileach (rodowity mieszkaniec Islay) w historii tego stanowiska – John Campbell. Doskonale zna wyspę i jej urok, dlatego też idealnie wykorzystuje to podczas kreowania swoich whisky. W dalszej części tego artykułu poruszymy zawiłą historię destylarni oraz opiszemy szczegółowo proces produkcji whisky Laphroaig, od którego to głównie zależy wyjątkowość tej whisky.
Jak wygląda wyjątkowy proces produkcji w destylarni Laphroaig?
1. Podstawowe składniki, czyli woda i torf.
Zacznijmy od jednego z najważniejszych składników, czyli wody. Destylarnia pozyskuje ją ze strumienia Kilbridge, a dokładniej z prywatnego zbiornika, w którym mieści się około 20 milionów litrów wody z Kilbridge. Strumyk płynie przez torfowiska, dlatego też aż 15% smaku końcowej whisky pochodzi tylko od wody.
Kolejnym składnikiem jest torf. Warto jednak zadać tutaj pytanie, czym on dokładnie jest i jak powstaje. Otóż według polskiej normy prawnej "torf jest utworem akumulacyjnym pochodzenia organicznego, głównie roślinnego, powstałym w wyniku procesu torfienia przebiegającego w określonych warunkach wodnych, powietrznych i mikrobiologicznych, składający się ze szczątków roślinnych w różnym stopniu zhumifikowanych oraz humusu torfowego".
Tłumacząc na ”normalny język”, torf jest po prostu skałą osadową składającą się z obumarłych szczątków roślin, która powstaje podczas niepełnego rozkładu tych roślin w glebach, gdzie występuje nadmierna wilgoć.
Laphroaig pozyskuje swój torf z własnościowego torfowiska Glenmachrie, który porasta szczególna mieszanka wrzosów, porostów i mchów. Rośliny te odpowiadają za jodowo-medyczny profil whisky. Torf wykrawany jest ręcznie przez wyspecjalizowanego pracownika tradycyjnym narzędziem. Torf po ścięciu jest zbyt mokry, dlatego też destylarnia poddaje go najpierw 3-miesięcznemu suszeniu.
2. Słodowanie i zatorfowianie jęczmienia.
Laphroaig jest jedną z niewielu szkockich destylarni, które słodują własny jęczmień. Wpierw jest on dostarczany na szczyt słodowni, gdzie przez 2 dni moczy się go w wodzie. Po tym czasie ziarenka przenosi się na podłogę, gdzie odbywa się tzw. słodowanie podłogowe. Pomieszczenie mieści nawet do 7 ton jęczmienia. Następnie jęczmień kiełkuje w kontrolowanych warunkach. Wszystko po to, aby skrobia w ziarnach rozłożyła się na prostsze cukry, które łatwiej fermentują z drożdżami.
Za cały proces odpowiedzialna jest jedna osoba tzw. Maltman. Głównym słodownikiem w destylarni Laphroaig jest Artur Holyoake. Wraz z innymi wyspecjalizowanymi słodownikami kontroluje temperaturę w pomieszczeniu, a także stale obraca ziarna.
Głównymi twórcami smaku whisky Laphroaig są piecie torfowe, prawie tak stare jak sama destylarnia. Zostały zbudowane w 1840 roku, co czyni je tak samo wiekowymi jak gorzelnia. Piece wychodzą na zatokę, gdzie spalany jest torf, który nasyca jęczmień charakterystycznym dla gorzelni wędzonym, leczniczym smakiem. W procesie tym, trwającym około 17 godzin, dym unosi się nad jęczmieniem, który go po prostu wchłania nabierając jego aromatów.
3. Zacier, fermentacja i destylacja.
Po wysuszeniu i zmieleniu słodu, jest on zacierany w kadzi ze stali nierdzewnej, przy użyciu gorącej wody. Następnie powstała brzeczka jest odprowadzana do washbacków. Tam odbywa się fermentacja, która polega na przemienieniu przez drożdże cukru w alkohol. Po skończonym procesie otrzymuje się napój podobny do piwa o zawartości alkoholu 8,5%.
W Laphroaig jest 7 destylatorów – trzy większe (Wash Still) i cztery mniejsze (Spirit Still). Jak wszystkie szkockie alembiki te również wykonane są z miedzi, która pozbawia destylat niechcianych związków smakowych. Każdy płyn przechodzi podwójną destylacje.
4. Maturacja w beczkach.
Destylat wpierw jest rozcieńczany do zawartości alkoholu 63,5%, następnie przepompowywany do dębowej beczki i układany w jednym z magazynów, gdzie zostaje pozostawiony do dojrzewania. Magazyny znajdują się na wybrzeżu Szkocji, dlatego też wpływa na nie głównie Ocean Atlantycki, który przenika do trunku podczas długiego leżakowania.
Prawie wszystkie whisky Laphroaig dojrzewają w beczkach po bourbonie Maker's Mark, wykonanych z dębu amerykańskiego, który nadaje przyszłej whisky karmelowej słodyczy, nut wanilii, czerwonych owoców, lekkich przypraw, czasem tytoniu i skóry. Używane są również beczki po hiszpańskim Sherry Pedro Ximenez i Oloroso, a także świeże beczki z białego dębu amerykańskiego. Na końcu whisky jest degustowana, skrupulatnie mieszana i butelkowana (w przypadku cask strength rozlewana prosto z beczki). Jeszcze tylko etykieta i produkt może trafić na półki sklepowe, a co za tym idzie do Was!
Wszystko w odpowiednich rękach – historia destylarni Laphroaig.
Laphroaig to ponad 200 lat historii, z którą wiążą się wzloty, ale i nieuniknione upadki, o czym będziecie mogli przeczytać w tym akapicie. Dowiecie się, kto władał destylarnią od jej początków i jak mu to szło, jak rozpoczęła i zakończyła się wojna ze spółką Mackie & Co. – ówczesnym właścicielem destylarni Lagavulin, a także, dlaczego Książę Karol chętnie składa wizyty w Laphroaig. Historia ta jest dość długa i obszerna, ale mamy nadzieję, że będzie to miła lektura.
Pierwsze kroki.
Przypuszcza się, że sztuka destylacji dotarła na Islay dzięki irlandzkim mnichom. Przejęli ją Ileach, czyli rodzimi mieszkańcy wyspy. Po zalegalizowaniu produkcji whisky w Szkocji różni producenci założyli legalne destylarnie, a wśród nich pewna para rolników – Donald i Alexander Johnston. Około 1815 roku Ci dwaj bracia, wydzierżawili od dziedzica z Islay 1000 akrów ziemi na hodowlę bydła. Zmusiło ich to do uprawy jęczmienia na długie, zimowe miesiące.
W pewnym momencie zaczęły się robić nadwyżki jęczmienia, dlatego też bracia potrzebowali znaleźć sposób, aby wykorzystać go w inny sposób. Anglicy zapewne produkowali by piwo. Jednak Donald i Alexander, jako rodzimi Szkoci postanowili destylować z niego whisky. Wkrótce po Islay rozeszła się wieść, iż trunek ten jest naprawdę dobry. Zamiast zajmować się bydłem, bracia postanowili oddać się produkcji whisky. I tak w 1815 roku powstała destylarnia Laphroaig.
W 1836 roku Donald Johnston przejął interes na własność. Jednak 11 lat później zmarł a w 1857 roku gorzelnia trafiła do rąk jego syna – Dugalda Johnstona. Asystował mu jego kuzyn Alexander Johnston. Razem prowadzili destylarnię do śmierci Dugalda, czyli 1877 roku. W tym czasie sława Laphroaiga wciąż rosła, dlatego też ciągle wznoszono nowe budynki.
Wojna ze spółką Mackie & Co.
Pod koniec XIX wieku, znaczna część single maltów z Islay trafiała do producentów mieszanych whisky. Jeden z nich – Mackie & Co., czyli ówczesny właściciel destylarni Lagavulin, zabierał ogromną część trunków z Laphroaiga właśnie do swoich blendów, co zawsze niepokoiło Dugalda, ponieważ ograniczało to zdolność Laphroaiga do sprzedaży własnej whisky single malt na szerszym rynku. Pomimo tego Laphroaig zdobywał coraz większą reputację jako single malt. Niestety Alexander zmarł, a destylarnię odziedziczyły jego siostry, Pani William Hunter i Katherine Johnston, oraz jego siostrzeniec, J. Johnston-Hunter.
Sława Laphroaiga nadal się rozprzestrzeniała. Rodzina zdecydowała, że spółka Mackie & Co. dostaje za dużo ich whisky, dlatego też postanowili rozwiązać umowę. Finalnie zarząd Laphroaiga został oskarżony o nielegalne działanie, a spółka Mackie skierowała destylarnie do sądu. Sprawę oczywiście wygrał Laphroaig. Bitwa ta trwała do początku XX wieku. W 1907 roku Peter Mackie zablokował jedyny dopływ wody destylarni – strumień Kilbride, pozbawiając ją przy tym głównego składnika, co uniemożliwiło produkcję ich whisky. Na szczęście sądy szybko interweniowały, a spółka miała jak najszybciej naprawić wyrządzone szkody.
Rok później, Peter Mackie z pomocą głównego piwowara Laphroaiga, którego namówił do pracy dla niego w Lagavulin, zbudował dokładną kopię destylarni, mając nadzieję na stworzenie trunku dorównującemu whisky Laphroaig. Można by pomyśleć, że z głównym piwowarem, dokładnymi kopiami alembików, tą samą zatoką tuż obok i pobliskim źródłem wody, łatwo będzie skopiować smak Laphroaiga. Jednak grubo się pomylił. Po tej sytuacji jeszcze dwukrotnie próbował wykupić ziemie i całą destylarnie. Oczywiście Laphroaig wygrał wojnę.
Nadchodzą lepsze czasy.
W 1921 roku destylarnie przejął Ian Hunter – syn William Hunter. Postanowił ją od razu zrewitalizować. Ze względu na stoczoną dopiero co wojnę z Mackie & Co., w Laphroaigu brakowało pieniędzy. Ostatecznie uporał się ze wszystkim i mógł w końcu wykupić destylarnie na własność. Po sfinalizowaniu tego zakupu, w 1923 roku podjęto decyzję o zwiększeniu mocy produkcyjnych w Laphroaig. Z czasem Ian zduplikował alembiki, dzięki czemu mógł produkować jeszcze więcej single maltów.
Wszystko to zapoczątkowało lepsze czasy dla gorzelni Laphroaig. Mianowicie ich whisky ruszyła w świat, stając się globalną marką, znaną już nie tylko w Szkocji, ale i w Europie, Ameryce Łacińskiej, Kanadzie. Jednymi z pierwszych, którzy zakochali się w jego pełnym, gęstym i torfowym smaku byli Skandynawowie. Ianowi udało się również przedostać swój trunek do Stanów Zjednoczonych, w których panowała rygorystyczna prohibicja.
Perfekcyjna miłość.
Ian Hunter był ostatnim członkiem rodu. Tajemnice Laphroaiga były przez lata pilnie strzeżone przez rodzinę. Dlatego też Ian nigdy nie wpuszczał dziennikarzy, fotografów czy pisarzy w pobliże gorzelni. Pewnego lata poszukiwał on godnej zaufania kobiety do letniej pracy biurowej. Jego księgowy polecił mu swoją bratanice – Bessie Williamson, magister z Glasgow, która usilnie próbowała znaleźć prace. Skorzystała więc z okazji i przyjechała do pracy, nieświadoma, tego że spędzi tu kolejne 40 lat.
Ian znalazł w Bessie osobę, która miała pasję i była uczciwa. Tak więc przez lata przekazywał jej całą zdobytą wiedzę o gorzelnictwie. To właśnie w tym czasie pomysł dotyczący dojrzewania destylatów w beczkach po amerykańskim bourbonie zaczął się urzeczywistniać. Wojna i lokalne zmiany w hiszpańskich przepisach dotyczących eksportu sherry sprawiły, że Ian został pionierem w stosowaniu łatwiej dostępnych, amerykańskich beczek, które rozbijał i ponownie wykorzystywał jako nieco większe. Do 1950 roku większość whisky Laphroaig była leżakowana w amerykańskim dębie po bourbonie. W czasie wojny Ian Hunter wylądował na wózku inwalidzkim, dlatego też zdecydował, że po jego śmierci Bessie Williamson będzie najlepszą następczynią.
Tak też się stało i w 1954 roku Bessie otrzymała w spadku całą destylarnię. Laphroaig był jej pierwszą i największą miłością, dlatego też za jej kadencji sława i sprzedaż tego trunku znacznie rosły. Wiedziała również, że aby Laphroaig mógł dalej rozwijać się na całym świecie, potrzebuje wsparcia międzynarodowej grupy, która będzie kontynuowała stare tradycje. W latach 60. stopniowo sprzedawała Laphroaiga spółce Seager Evans & Co., która przejęła całkowicie firmę w 1967 r.
Nowa era dla destylarni.
W 1989 r. przybył Iain Henderson. Jego 14-letnia kadencja oznaczała początek nowej ery. Rok 1994 przyniósł wiele cudownych momentów w życiu destylarni. Whisky Laphroaig 10YO została najszybciej sprzedającym się single maltem na świecie. W roku tym po raz pierwszy odwiedził Laphroaig sam Książe Karol – syn Królowej Elżbiety. Nadał on wtedy destylarni Royal Warrant, czyli Królewską gwarancję jakości. Gdy miał już odjeżdżać Iain usłyszał od Księcia: „Mam nadzieję, że nadal będziesz korzystać z tradycyjnych metod. Myślę, że robisz najlepszą whisky na świecie."
W 1994 roku oficjalnie powołano również Friends of Laphroaig. Każdy członek podczas dołączenia do klubu otrzymuje dożywotnią dzierżawę jednego metra kwadratowego ziemi na Islay, dzięki której co roku, podczas wizyty w destylarni dostanie on szklankę whisky Laphroaig.
Kolejny wiek, większe możliwości.
15 lipca 1999 roku Laphroaig była pierwszą whisky, która otrzymała International Spirit Challenge Trophy – najbardziej prestiżową i rygorystyczną nagrodę. Nadszedł kolejny wiek. Po mocnym umieszczeniu Laphroaiga na światowej mapie nagród, w 2003 roku Iain Henderson przeszedł na emeryturę. Jego następcą został Robin Shields, którego pomysłowe podejście do sztuki dojrzewania doprowadziło do wydania whisky Laphroaig Quarter Cask.
Przez następne lata Robin rozszerzał gamę produktów o edycję specjalne, umacniając przy tym więzi z najwierniejszymi fana marki Laphroaig. W 2008 roku Książe Karol po raz drugi odwiedził destylarnie Laphroaig obchodząc tam swoje 60 urodziny. W 2015 roku Książe Karol po raz trzeci udał się na południe Islay, tym razem świętować 200-lecie destylarni. Obecnie Laphroaig jest to jedna z najbardziej wielbionych, torfowych single maltów na całym świecie.
Kilka informacji praktycznych.
Mamy nadzieję, że artykuł Wam się spodobał. Jeżeli zastanawiacie się jaka jest cena whisky Laphroaig albo interesuje Was sklep z whisky Laphroaig to zapraszamy serdecznie do zakładki WHISKY LAPHROAIG znajdującej się na naszej stronie (wystarczy kliknąć w nazwę). Tam dowiecie się więcej na temat poszczególnych edycji oraz profilu smakowym każdej z nich. Zapraszamy również stacjonarnie do salonu ICON Wine & Whisky Selection, znajdującego się ul. Głębockiej 5/u3.